ZARA

SİVAS İLİ ZARA İLÇESİ
ZARA İLÇE TANITIM

Sivas ilinin bir ilçesidir.

ZARA RESİMLER
ZARA FOTOĞRAFLAR
ZARA MANZARALAR
ZARA GÖRÜNTÜLER
ZARA TANITIM
ZARA TARİH
ZARA COĞRAFYA
 ZARA KÜLTÜR 
ZARA RESİMLER
ZARA 
SİVAS ZARA

ZARA İLÇE TARİH

Bizans Dönemi

Yöre bu dönemde önce Pontus, sonra Sebastia (Sivas) bölgesine bağlanmıştır.

Selçuklular Dönemi

Yörede Oğuz boylarının isimlerini taşıyan köylerin, (Avşar, Kızık, Eymür, Iğdir, Dodurga, Kargın) varlığı Türklerin Anadolu'ya ilk geldikleri zamanlardan beri Zara'da bulunduklarına işaret etmektedir.

Şeyh Merzuban Hazretlerinin Zara civarının İslamlaşmasında büyük rol oyandığına inanılır. Anadolu Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat (miladi 1210 civarları) Şeyhe cok ihtimam etmiştir.

Anadolu Selçuklularının Moğollar tarafından yıkılmasını kesinleştiren Kösedağ Savaşı Zara'da olmuştur (1243). Moğol hakimiyetinden sonra Zara Eratna ve Kadı Burhanettin devletlerinin idaresinde kalmıştır.

Osmanlı Dönemi

1398'de Yıldırım Beyazıd tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1520 senesi tapu defterleri şehirde 261 hane olduğunu göstermekte. Daha sonra 1548'de Kanuni Sultan Süleyman Kürt Koçgiri aşiretini Zara civaıina iskan etmiştir.

1871'de Sivas Sancağına bağlı bir kaza olmuştur. Kazaya ait salnameler incelenirse idari konumlarda Müslümanlar, Ermeniler ve Rumlar görülmekte. Bu da kazanın etnik terkibini yansıtmaktadır.

Zara İlçesi

Zara’ da yerleşim Kalkolitik çağa kadar uzanmaktadır. Tödürge Gölü civarındaki Çil Hasan Mevki’ inde yer alan Kültepe ve gölün batısında bulunan Tepecik Höyükleri ile Demiryurt (Tödürge) Köyü civarındaki Kaya Mağaraları bilinen en eski buluntulardır. Sözü geçen tarihi buluntular MÖ. 2600 yıllarına kadar dayanmaktadır.

Daha sonraki dönemlerde Hitit İmparatorluğu zamanında MÖ 2000 -1000 yılları arasında Zara’da İştitina adlı bir yerleşim yerinin bulunduğu, bu merkezin Tabal yönetim bölgesine dahil olduğu ve Sivas’tan doğuya giden bir ticaret yolu üzerinde yer aldığı görülmektedir.

MÖ. 1000 - 900 yılları arasında Urartu, MÖ. 700 ile 650 yılları civarında Kimer, MÖ 585 yılı civarında Med ve daha sonra da MÖ. 350 yılı civarında Pers İmparatorluğu’ nun hakimiyeti altına girmiştir.

Büyük İskender’in, seferleri sırasında kurduğu İmparatorluğa dahil olan Zara, daha sonra Cappadosia (Kapadokya) bağımsız prensliğinin sınırları içinde yer almıştır.

MS. 18 yılında Komutan Germanikus’un Cappadosia bölgesini fethetmesiyle birlikte Roma İmparatorluğu’ na katılmıştır. Bu imparatorluğun 395 yılında ikiye ayrılmasından sonra ise Bizans toprakları içinde yer almıştır.

Zara, Bizans döneminde 600 yılına kadar Pontus bölgesinde yer almış, 7.- 9. yüzyıllarda Armeniakon, 10. yüzyıldan itibaren Sebastia Theması sınırları içinde yer almıştır.

Türklerin Anadolu’da yurt kurmasından sonra 1080-1178 yılları arasında Danişmendi Beyliği toprakları içinde yer almış, bu devletin sona ermesini müteakip Anadolu Selçuklu Devleti’ ne katılmıştır. Zara,imparatorluğun Vilayet-i Danişmendiye yönetim bölgesi içinde kalmaktaydı. Selçukluların en mamur parçası Danişmendiye vilayetiydi.

Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat 1223 yılında Selçukluların büyük komutanlarından Kayseri Subaşısı ve İmparatorluk Saltanat Naibi Emir Kemalettin Kamyar’a Sivas’a tabi Zara’yı ikta olarak vermiştir. İbni Bibi ve Anonim Selçukname’ de nakledildiğine göre, o dönemler Zara’nın iradı 100 bin dirhemdi ve bu ikta karşılığında adı geçen emirin 60 kişilik cebelü (Asker gurubu) beslemesi gerekiyordu.

Zara Çevresi, Selçuklu tarihinin üzücü olaylarından birisine de sahne olmuştur. Bu da Kösedağ Savaşı' dır. Sultan Gıyasettin Keyhusrev yönetiminde Sivas’tan hareket eden 80.000 kişilik Anadolu Selçuklu ordusu ile Baycu Noyin yönetiminde Erzincan’ dan gelen 100.000 kişilik Moğol ordusu, Zara’nın kuzeydoğusunda 1 Temmuz 1243’ te savaşmışlardır.

Zara bu tarihten 1335 yılına kadar Moğol tahakkümü altında kalmıştır. 1335-1381 yılları arasında da Eratna Devleti sınırları içinde yer almıştır. Zara’ nın Eratna Devleti içinde olduğu dönemde Divriği sınırından itibaren Memlüklü Devleti toprakları başlıyordu.

Eratna Devleti’ nden sonra aynı topraklarda Kadı Burhanettin Ahmet Devleti kurulmuş, Zara da bu devlet sınırları içinde yer almıştır. Kadı Burhanettin Kazabad (Kazova) Savaşı' nda Sultan’ ın atını almak isteyerek ihanete yeltenmiş olan Emir Kör Beyazid’ in 1382 yılında huzura gelip af dilemesi üzerine ihsanda bulunup Zara ve Todurga (Tödürge) vilayetlerini kendisine Suyurgal olarak vermiştir.

Kadı Burhanettin Ahmet’in yayla mevsimlerini Kösedağ’ da geçirdiği bilinmektedir. Bezm-i Rezm’ e 1387, 1394, 1395 ve 1396 yılları yaz aylarını Kösadağ’ da geçirdiğine ilişkin kesin kayıtlar mevcuttur. Bu dönemlerde Kösedağ devletin bir çeşit yazlık başkenti halini almaktaydı.

Akkoyunlu Hükümdarı Kara Yülük Osman Bey, Sivas Hükümdarı Kadı Burhanettin’ den 1398 yılında sürüleri için yaylak yeri göstermesini istemiştir. Kadı ise kendisine sonbahara kadar bir yer vermiştir. Muhtemelen buna kırılan Osman Bey, hükümdardan izin almaksızın memleketine dönmek üzere Divriği Kalesi’ ne doğru hareket etmiştir.

Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde Zara Arz-ı Rum (Erzurum) eyaleti Paşa (Merkez) sancağına bağlı olup, Harput-Arapkir-Divriği üzerinden gelip Karadeniz’e giden ticari yol üzerinde yer almıştır. Osmanlı dönemi kayıtlarından, Kanuni Sultan Süleyman’ ın 1539 yılında çıkardığı bir fermanla, Zara yöresine, Koçgiri Aşiretini yerleştirdiği anlaşılmaktadır. Söz konusu aşiretin daha önce Horasan’ dan gelip Dersim dağlarına yerleştikleri, Sultan Alaaddin Keykubat tarafından Derviş Beyaz adlı bir aşiret büyüğüne verilen tarihi bir şecerede belirtilmiştir.

Zara’ nın 18. yüzyılda Sivas Beylerbeyliği’ ne bağlı bir yerleşim birimi olduğu, 1771 tarihini taşıyan muhtemel bir Alman tarafından çizilmiş Osmanlı İmparatorluğu haritasından anlaşılmaktadır. Bahse konu haritada Zara, Gazzara şeklinde zikredilmiştir.

1836 yılında Koçgiri adıyla nahiye olan Zara, 1854 yılında Sivas vilayetine bağlanmış, 1870 yılında Koçhisar (Hafik) bucağı ile birlikte Sivas Merkez Sancağı’ na bağlı kaza statüsüne yükseltilmiştir. Belirtilen tarihte Zara, Sivas’ a bağlı 8 ilçeden birisi durumundadır. 1870 yılında yapılan sayımda Zara’ da 17.732’ si Müslüman, 1780’ i gayrimüslim olmak üzere 18.512 erkek nüfus tespit edilmiştir.

Zara’ da Belediye teşkilatı 1871 yılında kurulmuştur. Bu dönemde ilçe merkezinde Bezzaz, Çarşıbaşı, Hatip, Nefs-i Zara, Yenicami ve Kilise mahalleleri olmak üzere 6 mahalle yer almaktaydı.

1877 yılındaki idari düzenlemede de Koçgiri (Zara) Sivas vilayeti merkez sancağına bağlı bir kaza olarak statüsünü devam ettirmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’ nun 93 Savaşına (1877-1878 Osmanlı -Rus Savaşı) girmesini müteakip çıkarılan 9 temmuz 1878 tarihli Nizamname gereğince, ilçenin dağ köylerine yerli halkın “Kars Göçmeni” adını verdiği Kırım ve Kafkas göçmenleri yerleştirilmiştir.

1877, 1888 ve 1892 yıllarındaki düzenlemelerde de kaza statüsü devam ettirilmiştir. Zara Osmanlı İmparatorluğu’ nun son dönemlerinde önem kazanmıştır. Şemsettin Sami, Kamus ül Alam isimli eserinde “Sivas Vilayeti Merkez Sancağı’ na bağlı bir kaza” olduğunu zikretmekte,yine Osmanlı araştırmacılarından Kolağası Ali Cevat Bey ise1897 yılında yayımlamış olduğu Memalik-i Osmaniye’ nin Tarih ve Coğrafya Lügati isimli eserinde, Zara'yı “Sivas Vilayeti Merkez Sancağına bağlı 41.000’ i Müslüman, 58.000 nüfuslu bir kazadır. 19 nahiyesi ve 128 köyünde 2 medrese, 30 okul bulunmaktadır” şeklinde bilgi vermektedir.

Zara Osmanlı İmparatorluğu' nun son dönemlerinde biraz daha önem kazanmıştır. Sivas 1908 yılında 4 sancaklı, 28 kazalı bir vilayetti.Sivas' ın bugün ki mülki sınırları içerisindeki ilçelerden yalnız Koçgiri o günlerde 2. sınıf ilçe statüsünde olup diğerleri 3.sınıf ilçe statüsündeydiler.

İlçeye toplu olara yerleştirilen ilk askeri birlik 36.Piyade alayı olup nisan 1914 tarihinde gelmiştir. Alay Komutanı Yarbay Reşit Bey' dir. 1. Dünya Savaşının başlaması üzerine söz konusu alay Giresun' a nakledilmiş, alayın binalarını inşa etmek için gelen amele taburu Zara' da kalmıştır. Bu taburun yol yapmak üzere Suşehri - Erzincan güzergahına gitmesinden sonra ilçede bir Talimgah Birliği kurulmuştur.

1915 yılında Talimgah Birliğinde baş gösteren bir salgın hastalık üzerine, Zara' da 3 doktorun çalıştığı bir Askeri Hastane kurulmuştur.

Salgının önü alınamayınca ilçedeki askerlerin bir bölümü hayatlarını kaybetmişlerdir. Ölenlerin çok olması defin işlerinde de problemler çıkarmıştır. Bunun üzerine 1915 yılında her birisi 50-60 cenaze alan büyük toplu mezarlar yapılarak Zara Şehitliği tesis edilmiş, yapılan anıt ise 1917 yılında bitirilmiştir.

1939 Erzincan depreminden etkilenen ve üst kısmından bir parçası yıkılan bu anıt 1974 yılında tamamen yıktırılarak yerine sembol olarak dikdörtgen şeklinde bir anıt yapılmıştır.

1987 yılında ise esasına sadık kalınarak yeni bir anıt yapmış ve devrin Cumhurbaşkanı Sayın Kenan EVREN tarafından açılmıştır.

Erzurum Kongresi ’ne Zara' da bir temsilci göndermiş, kongrede zamanın Belediye Başkanı Emekli Yüzbaşı Recep Efendi tarafından temsil edilmiştir. Atatürk, Erzurum’dan Sivas’ a giderken 2 Eylül 1919’ da Zara’ ya uğramıştır.

Atatürk, eşi Latife Hanım ve beraberindeki heyetle birlikte Sivas’tan Erzincan’a giderken 28 Eylül 1924’ te Zara’ ya uğramıştır. Buradaki istirahatları sırasında eşi Latife Hanım, yöredeki çocuk doğum ve bakım adetleriyle ilgili sorular sormuş, bunun üzerine getirilen bir mahalli ebe kendisine bilgiler vermiştir. Bu seyahatin dönüşünde Atatürk ve beraberindekiler Şebinkarahisar’ dan Sivas’ a giderken 12 Ekim 1924 günü tekrar Zara’ ya uğramıştır.

Coğrafik Yapı

Zara' nın yüzölçümü 2456 Km²dir. Kuzey bölümü, Karadeniz Bölgesi’ ne girmekle beraber, toprakları genellikle Yukarı Kızılırmak havzasındadır.

İlçe toprağı,Kızılırmak vadisi boyunca uzanan ova ve çevresindeki engebeli topraklardan oluşmaktadır. İlçe merkezinde yükseklik ,1350 metre olduğu halde, bu havza dışında ortalama yükseklikler 2000-2500 metre civarındadır. Doğu Anadolu Dağları’ nın uzantıları ve Doğu Karadeniz Bölgesi’ nin ikinci sıradağları Zara sınırları içerisine girerler. Kuzey yönünde Karaçam, Tekeli (2621 m.), Keşiş, Kösedağ (3500 m.) ve Kızıldağ (3015 m.) güney yönünde Çengelli (2650 m.), Beydağı (2792 m.), Gürlevik (2676 m.) ve Karababa dağları vardır.

Çevrenin en önemli akarsuyu Kızılırmak' tır. Kızıldağ'ın batı eteklerinde bulunan “Kırkgöze” denilen bölümden doğar.Vadilerden de beslenerek Zara sınırlarında Habeş Irmağı'nı ve Acı Irmak’ ı içerisine alır. Yeşilırmak’ ın kuvvetli bir kolu olan Tozanlı suyu da Kösedağ çevresinden doğar, Şerefiye’ den geçtikten sonra Tokat sınırlarına girer.

İlçe merkezine 15 Km uzaklıkta ve Sivas yolu üzerinde bulunan Tödürge Gölü aynı zamanda Sivas’ ın en büyük gölü olup 5 Km² alanı vardır. Cencin (Bulakbaşı) ovasının doğusunda yer alan gölde, ortalama derinlik 20 metredir. En derin yerinin ise 45 metreyi bulduğu söylenmektedir. Gerek dipten kaynayan gerekse yöredeki kaynaklardan oluşan sular, gölü bol miktarda beslemektedir. Suyu kireçli ve tuzlu olmasına rağmen, içerisinde balık yetişen nadir göllerden birisidir. İçerisinde iki de ada bulunan gölün fazla suları ,açılan bir kanalla Kızılırmak’ a aktarılmaktadır.

Ayrıca ilçe merkezinin 15 Km kuzeyinde Kaz Gölü mevcuttur. Bu gölün içerisi tamamen sazlıklarla kaplıdır. Pek çok kuşun barındığı bir yerdir. Eskiden gölde yetişen sazlıklardan civar köylüleri hasır yaparlardı. Kuş türünün fazla oluşu, av mevsimlerinde pek çok avcının bu bölgede avlanmasına imkân sağlar.

İklimi :

Engebeli bir arazi yapısına sahip olan ilçenin tipik bir kara iklimi vardır. Yazları sıcak ve kurak; kışları soğuk ve kar yağışlı geçer.

Yağmur genellikle ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde yağar. İklim tipinin özelliğine uygun olarak gerek gece-gündüz gerekse yaz-kış mevsimlerinde sıcaklık farkları büyüktür. Kuzeydoğudan esen poyraz etkisinde kalan ilçede yıllık ortalama sıcaklık 8.6 derecedir.

Yıllık ortalama yağış ise metrekareye 579.7 kg’ dır.

Bitki Örtüsü :

Zara ve çevresinde bitki örtüsü de iklim tipine uygun olarak dağılmıştır. Yağış az olduğu için genel olarak büyük ağaç toplulukları ve ormanlar gelişmemiştir. Yalnız ilçe merkezinde Kızılırmak’tan yararlanılarak kavak yetiştirilmektedir.

Şerefiye bucağı civarında çam ormanları, 8.800 hektar araziyi kapsar. Bolucan ve Beypınarı bucaklarının yüksek kesimlerinde de meşeliklere rastlanır.

ZARA İLÇE GENEL BİLGİ

ZARA İLÇESİ

Coğrafi Konumu : İlçenin yüzölçümü 2456 km karedir. Zara’nın kuzey bölümü Kara Bölgesine girmekle beraber genellikle toprakları Kızılırmak havzasındadır . Kızılırmak'ın geçtiği ve aynı yönde uzanmış geniş ve ovamsı bir vadi; Kızılırmak vadisi içerisinde kalan ilçe merkezinde yükseklik 1350 m. olduğu halde bu havza dışında ortalama yükseklikler 2000-2500 m. civarındadır. Karadeniz bölgesinin ikinci sıradağları Zara sınırları içerisine girerler. Kuzey yönünde Karaçam, Tekeli (2621 m.) Beydağı (2792 m.), Gürlevik Dağı (2676m.)

Yılanlı (2200 m.) ve Karababa Dağlarıyla çevrilidir.

İlçenin Tarihçesi : Yapılan son araştırmalara göre ilçe ve çevresinde ilk olarak neolitik dönemde yerleşildiği sanılmaktadır. Zara- Hafik arasında höyük de yapılan kazıda neolitik dönem özellikleri gösteren çakmak taşından minik uçlar, el değirmeni taşları ve hayvan kemikleri gibi buluntular çıkmıştır.

Zara 1888 Devlet salnamesine göre Kanuni Sultan Süleyman’ın 1539 yılında bir fermanla Koçgiri Aşiretinin yerleştirildiği 1836 yılında Koçgiri adıyla nahiye , 1886 yılında kaza olmuştur. O yıllarda Zara'da biri orta öğretim okulu almak üzere 40 öğrencili Rüştiye ile toplam 16 okul bulunmaktaydı.

Erzurum Kongresine Zara Recep Efendiyi temsilci olarak göndermiş; Atatürk 2 Eylül 1919'da Erzurum'dan Sivas'a geçerken Zara'ya uğramıştır.

Milli Mücadele esnasındaki önemli olaylardan birisi de Koçgiri ayaklanması idi. O zamanlara Zara'ya bağlı İmranlı'da nahiye müdürü Haydar Beyin Kuruçay Kazası kaymakamlığına ilişkin talebinin reddedilmesi üzerine başlayan ayaklanma 6 Mart-17 Haziran 1921 tarihleri arasında meydana gelmiş olup olay büyümeden sona ermiş, bölgede Nurattin Paşa komutasında sıkı yönetim ilan edilmiş, TBMM'nin kendi içinden seçtiği bir kurul yerinde incelemeler yapmak üzere Kasım 1921'de Zara'ya gönderilmiştir.

Atatürk, eşi Latife Hanım ve beraberinde bir heyetle birlikte Sivas'tan Erzincan'a giderken 28 Eylül 1924'te Zara'ya uğramıştır. Buradaki istirahatleri esnasında Latife Hanım yörede çocuk doğum ve bakım adetleriyle ilgili olarak çevresindekilere sorular sormuş bunun üzerine getirilen mahalli ebelerden birisi konu hakkında bilgi vermiştir. Bu seyahatin dönüşünde Atatürk ve beraberindekiler Şebinkarahisar'dan Sivas'a giderken 12 Ekim 1924 günü tekrar Zara'ya uğramıştır.

Tarihi Değerleri :

Şehitlik : 39. piyade alayı, talimgah birliği askerlerinden 1915 yılında başlayan salgın hastalığın önü alınamamış ve çok sayıda asker cephede bu nedenle ölmüştür. Bu nedenle aynı yılda herbiri 50-60 cenaze alan büyük toplu mezarlar yapılarak Zara Şehitliği kurulmuştur. Aynı yıl bir anıt yapımına başlanmış, büyük sanat değerine sahip bu anıt 1917 yılında tamamen bitirilmiştir.1939 depreminde hasar gören ve 1974 yılında tamamen yıktırılan bu anıtın yerine sembol olarak dikdörtgen şeklinde bir anıt yapılmıştır.1987 yılında ise aslına benzer bir anıt yapılmaktadır.

Çarşı Camii : Kuzey-güney doğrultuda, dikdörtgen planlıdır. Asıl ibadet alanı içerisinde dört sütun üzerine kubbe ile dikey eksenlerinde uzun kubbe ve çapraz eksenlerinde oval kubbeyle örtülü Sahınlar yer almaktadır. Kuzeybatı köşesinde çift şerefeli, kesme taş örgülü minare yer alır. Minare kaidesinde minareyi Zaralı Zade Lütfullah'ın 1809 yılında yaptırdığı yazılıdır.

Şeyh Merzuban türbesi : Zara'nın güneyinde Tekke köyü girişindedir. Kapı üzerindeki kitabeye göre 1528 yılında Şeyh Merzuban adına yaptırılmıştır. Sekizgen gövdeli üzeri kubbeyle örtülüdür. Kuzeydoğuya sonradan bir eyvan ilave edilmiştir. Kubbe üzeri pramidal sivri külaha ve çinko malzeme ile kaplanmıştır. Türbe içerisinde bir sanduka ve güneyde mihrap nişi yer alır. Alçı malzeme ile yapılmış yaldız boyalı ay yıldız ve kıvrım motifleri sonradan yapılmıştır. Türbe içinde iki kitabe vardır. Birinci kitabe 1792 tarihli olup, Şeyh İbrahim ve Şeyh Mehmet efendiler tarafından,1889 tarihli ikinci kitabede ise Şeyh Osman, Şeyh Mehmet, Şeyh İbrahim ve Şeyh Mahmut Efendiler tarafından tekrar tamir edildiği yazılıdır.

Şeyh İbrahim El Aziz Camii : Büyük bir ihtimalle türbe içerisinde tamir kitabesinde ismi geçen Şeyh İbrahim tarafından 18. yüzyıl sonlarında yaptırılmış olmalıdır. Kuzey-güney doğrultuda, dikdörtgen planlı ve kırma çatılıdır.

Demiryurt Köyü Camii : Ası1 ibadet alanındaki ahşap direklerden birinin üzerinde "Said Ağa 1332 (1914) diğerinde ise 1916 tarihi yazılmıştır. Kuzey-güney doğrultuda dikdörtgen planlı ve üç sahanlıdır. Tavan ve kadınlar mahfili'de ahşap üzeri ajur tekniği ile yapılmış süslemeler vardır.

Acısu Köprüsü : Zara-Tekke köyüne girerken Acısu çayı üzerinde iki gözlü ve yuvarlak kemerlidir. Genç Osmanlılar dönemine ait olduğu sanılmaktadır.

Demiryurt Mağaraları : Sivas-Erzurum karayolunun 55. km.'sinde E-23 uluslararası karayoluna 1 km. kadar yakınında bulunmaktadır. Kızılırmak'ın her iki tarafına bakıldığında sayılan kırk-elliyi bulan kaya Mağaraları dikkati çekmektedir.

Zara Tarihi

Zara’ da yerleşim Kalkolitik çağa kadar uzanmaktadır. Tödürge Gölü civarındaki Çil Hasan Mevki’ inde yer alan Kültepe ve gölün batısında bulunan Tepecik Höyükleri ile Demiryurt (Tödürge) Köyü civarındaki Kaya Mağaraları bilinen en eski buluntulardır. Sözü geçen tarihi buluntular MÖ. 2600 yıllarına kadar dayanmaktadır.

Daha sonraki dönemlerde Hitit İmparatorluğu zamanında MÖ 2000 -1000 yılları arasında Zara’da İştitina adlı bir yerleşim yerinin bulunduğu, bu merkezin Tabal yönetim bölgesine dahil olduğu ve Sivas’tan doğuya giden bir ticaret yolu üzerinde yer aldığı görülmektedir.

MÖ. 1000 - 900 yılları arasında Urartu, MÖ. 700 ile 650 yılları civarında Kimer, MÖ 585 yılı civarında Med ve daha sonra da MÖ. 350 yılı civarında Pers İmparatorluğu’ nun hakimiyeti altına girmiştir.

Büyük İskender’in, seferleri sırasında kurduğu İmparatorluğa dahil olan Zara, daha sonra Cappadosia (Kapadokya) bağımsız prensliğinin sınırları içinde yer almıştır.

MS. 18 yılında Komutan Germanikus’un Cappadosia bölgesini fethetmesiyle birlikte Roma İmparatorluğu’ na katılmıştır. Bu imparatorluğun 395 yılında ikiye ayrılmasından sonra ise Bizans toprakları içinde yer almıştır.

Zara, Bizans döneminde 600 yılına kadar Pontus bölgesinde yer almış, 7.- 9. yüzyıllarda Armeniakon, 10. yüzyıldan itibaren Sebastia Theması sınırları içinde yer almıştır.

Türklerin Anadolu’da yurt kurmasından sonra 1080-1178 yılları arasında Danişmendi Beyliği toprakları içinde yer almış, bu devletin sona ermesini müteakip Anadolu Selçuklu Devleti’ ne katılmıştır. Zara,imparatorluğun Vilayet-i Danişmendiye yönetim bölgesi içinde kalmaktaydı. Selçukluların en mamur parçası Danişmendiye vilayetiydi.

Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat 1223 yılında Selçukluların büyük komutanlarından Kayseri Subaşısı ve İmparatorluk Saltanat Naibi Emir Kemalettin Kamyar’a Sivas’a tabi Zara’yı ikta olarak vermiştir. İbni Bibi ve Anonim Selçukname’ de nakledildiğine göre, o dönemler Zara’nın iradı 100 bin dirhemdi ve bu ikta karşılığında adı geçen emirin 60 kişilik cebelü (Asker gurubu) beslemesi gerekiyordu.

Zara Çevresi, Selçuklu tarihinin üzücü olaylarından birisine de sahne olmuştur. Bu da Kösedağ Savaşı' dır. Sultan Gıyasettin Keyhusrev yönetiminde Sivas’tan hareket eden 80.000 kişilik Anadolu Selçuklu ordusu ile Baycu Noyin yönetiminde Erzincan’ dan gelen 100.000 kişilik Moğol ordusu, Zara’nın kuzeydoğusunda 1 Temmuz 1243’ te savaşmışlardır.

Zara bu tarihten 1335 yılına kadar Moğol tahakkümü altında kalmıştır. 1335-1381 yılları arasında da Eratna Devleti sınırları içinde yer almıştır. Zara’ nın Eratna Devleti içinde olduğu dönemde Divriği sınırından itibaren Memlüklü Devleti toprakları başlıyordu.

Eratna Devleti’ nden sonra aynı topraklarda Kadı Burhanettin Ahmet Devleti kurulmuş, Zara da bu devlet sınırları içinde yer almıştır. Kadı Burhanettin Kazabad (Kazova) Savaşı' nda Sultan’ ın atını almak isteyerek ihanete yeltenmiş olan Emir Kör Beyazid’ in 1382 yılında huzura gelip af dilemesi üzerine ihsanda bulunup Zara ve Todurga (Tödürge) vilayetlerini kendisine Suyurgal olarak vermiştir.

Kadı Burhanettin Ahmet’in yayla mevsimlerini Kösedağ’ da geçirdiği bilinmektedir. Bezm-i Rezm’ e 1387, 1394, 1395 ve 1396 yılları yaz aylarını Kösadağ’ da geçirdiğine ilişkin kesin kayıtlar mevcuttur. Bu dönemlerde Kösedağ devletin bir çeşit yazlık başkenti halini almaktaydı.

Akkoyunlu Hükümdarı Kara Yülük Osman Bey, Sivas Hükümdarı Kadı Burhanettin’ den 1398 yılında sürüleri için yaylak yeri göstermesini istemiştir. Kadı ise kendisine sonbahara kadar bir yer vermiştir. Muhtemelen buna kırılan Osman Bey, hükümdardan izin almaksızın memleketine dönmek üzere Divriği Kalesi’ ne doğru hareket etmiştir.

Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde Zara Arz-ı Rum (Erzurum) eyaleti Paşa (Merkez) sancağına bağlı olup, Harput-Arapkir-Divriği üzerinden gelip Karadeniz’e giden ticari yol üzerinde yer almıştır. Osmanlı dönemi kayıtlarından, Kanuni Sultan Süleyman’ ın 1539 yılında çıkardığı bir fermanla, Zara yöresine, Koçgiri Aşiretini yerleştirdiği anlaşılmaktadır. Söz konusu aşiretin daha önce Horasan’ dan gelip Dersim dağlarına yerleştikleri, Sultan Alaaddin Keykubat tarafından Derviş Beyaz adlı bir aşiret büyüğüne verilen tarihi bir şecerede belirtilmiştir.

Zara’ nın 18. yüzyılda Sivas Beylerbeyliği’ ne bağlı bir yerleşim birimi olduğu, 1771 tarihini taşıyan muhtemel bir Alman tarafından çizilmiş Osmanlı İmparatorluğu haritasından anlaşılmaktadır. Bahse konu haritada Zara, Gazzara şeklinde zikredilmiştir.

1836 yılında Koçgiri adıyla nahiye olan Zara, 1854 yılında Sivas vilayetine bağlanmış, 1870 yılında Koçhisar (Hafik) bucağı ile birlikte Sivas Merkez Sancağı’ na bağlı kaza statüsüne yükseltilmiştir. Belirtilen tarihte Zara, Sivas’ a bağlı 8 ilçeden birisi durumundadır. 1870 yılında yapılan sayımda Zara’ da 17.732’ si Müslüman, 1780’ i gayrimüslim olmak üzere 18.512 erkek nüfus tespit edilmiştir.

Zara’ da Belediye teşkilatı 1871 yılında kurulmuştur. Bu dönemde ilçe merkezinde Bezzaz, Çarşıbaşı, Hatip, Nefs-i Zara, Yenicami ve Kilise mahalleleri olmak üzere 6 mahalle yer almaktaydı.

1877 yılındaki idari düzenlemede de Koçgiri (Zara) Sivas vilayeti merkez sancağına bağlı bir kaza olarak statüsünü devam ettirmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’ nun 93 Savaşına (1877-1878 Osmanlı -Rus Savaşı) girmesini müteakip çıkarılan 9 temmuz 1878 tarihli Nizamname gereğince, ilçenin dağ köylerine yerli halkın “Kars Göçmeni” adını verdiği Kırım ve Kafkas göçmenleri yerleştirilmiştir.

1877, 1888 ve 1892 yıllarındaki düzenlemelerde de kaza statüsü devam ettirilmiştir. Zara Osmanlı İmparatorluğu’ nun son dönemlerinde önem kazanmıştır. Şemsettin Sami, Kamus ül Alam isimli eserinde “Sivas Vilayeti Merkez Sancağı’ na bağlı bir kaza” olduğunu zikretmekte,yine Osmanlı araştırmacılarından Kolağası Ali Cevat Bey ise1897 yılında yayımlamış olduğu Memalik-i Osmaniye’ nin Tarih ve Coğrafya Lügati isimli eserinde, Zara'yı “Sivas Vilayeti Merkez Sancağına bağlı 41.000’ i Müslüman, 58.000 nüfuslu bir kazadır. 19 nahiyesi ve 128 köyünde 2 medrese, 30 okul bulunmaktadır” şeklinde bilgi vermektedir.

Zara Osmanlı İmparatorluğu' nun son dönemlerinde biraz daha önem kazanmıştır. Sivas 1908 yılında 4 sancaklı, 28 kazalı bir vilayetti.Sivas' ın bugün ki mülki sınırları içerisindeki ilçelerden yalnız Koçgiri o günlerde 2. sınıf ilçe statüsünde olup diğerleri 3.sınıf ilçe statüsündeydiler.

İlçeye toplu olara yerleştirilen ilk askeri birlik 36.Piyade alayı olup nisan 1914 tarihinde gelmiştir. Alay Komutanı Yarbay Reşit Bey' dir. 1. Dünya Savaşının başlaması üzerine söz konusu alay Giresun' a nakledilmiş, alayın binalarını inşa etmek için gelen amele taburu Zara' da kalmıştır. Bu taburun yol yapmak üzere Suşehri - Erzincan güzergahına gitmesinden sonra ilçede bir Talimgah Birliği kurulmuştur.

1915 yılında Talimgah Birliğinde baş gösteren bir salgın hastalık üzerine, Zara' da 3 doktorun çalıştığı bir Askeri Hastane kurulmuştur.

Salgının önü alınamayınca ilçedeki askerlerin bir bölümü hayatlarını kaybetmişlerdir. Ölenlerin çok olması defin işlerinde de problemler çıkarmıştır. Bunun üzerine 1915 yılında her birisi 50-60 cenaze alan büyük toplu mezarlar yapılarak Zara Şehitliği tesis edilmiş, yapılan anıt ise 1917 yılında bitirilmiştir.

1939 Erzincan depreminden etkilenen ve üst kısmından bir parçası yıkılan bu anıt 1974 yılında tamamen yıktırılarak yerine sembol olarak dikdörtgen şeklinde bir anıt yapılmıştır.

1987 yılında ise esasına sadık kalınarak yeni bir anıt yapmış ve devrin Cumhurbaşkanı Sayın Kenan EVREN tarafından açılmıştır.

Erzurum Kongresi ’ne Zara' da bir temsilci göndermiş, kongrede zamanın Belediye Başkanı Emekli Yüzbaşı Recep Efendi tarafından temsil edilmiştir. Atatürk, Erzurum’dan Sivas’ a giderken 2 Eylül 1919’ da Zara’ ya uğramıştır.

Atatürk, eşi Latife Hanım ve beraberindeki heyetle birlikte Sivas’tan Erzincan’a giderken 28 Eylül 1924’ te Zara’ ya uğramıştır. Buradaki istirahatları sırasında eşi Latife Hanım, yöredeki çocuk doğum ve bakım adetleriyle ilgili sorular sormuş, bunun üzerine getirilen bir mahalli ebe kendisine bilgiler vermiştir. Bu seyahatin dönüşünde Atatürk ve beraberindekiler Şebinkarahisar’ dan Sivas’ a giderken 12 Ekim 1924 günü tekrar Zara’ ya uğramıştır.

Z A R A Rakımı: 1450 Yüzölçümü: 2.456 km² Nüfus: 12.337

[2007 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi]

Zara Kaymakamlığı Kuruluşu: 1870

Zara Belediyesi Kuruluşu: 1871

Mahalleleri:

Ahmet Başyurt

Çarşıbaşı

Hatip

Karşıyaka

Kızılırmak

Reşitpaşa

Şehitler

Şeyh Merzuban

Yenicami

Caddeleri:

Abdülmuttalip Gökçe

Alparslan Önder

Aydınlar

Ahmet Çuhadaroğlu

Fethi Aras

İsmetpaşa

Mehmet Habib Soluk

Reşitpaşa

Varinli

Veysel Dursun

HATİP MAHALLESİ

Sokakları:

Aktepe

Akçin

Er

Türkoğlu

Yıldırım

Ahmet Yesevi

Küme Evler

Coşkunalp

Kalkan Çiftliği

Muslu Ağılı

Mustafa Bey Çiftliği

Sarı Işık

Çengüre

ÇARŞIBAŞI MAHALLESİ

Sokakları:

Mercan

Mızrak

Pirek

Rüşanlar

Turan

Yıldırım

Akşemseddin

Engin

Küme Evler

Turan

Köyleri: 129

Merkez Köyler: 69

Adamfakı

Ahmethacı

Akdeğirmen Halhavu

Akören Avren

Akyazı Kuzören

Alıçlıbel

Atalan

Atkıran

Avşar

Bağlama

Baharşeyh

Ballıklar

Bedirören Ağlık

Bektaş

Bozkır

Burhaniye Yahudede

Canova Cencin - Bulakbaşı

Cemal

Çatören

Çaylı Kömüşlük

Çorak

Danışık

Derbent

Deredam

Dipsizgöl

Ekinli Devekse

Esenler Kurucaabat Yaylası - Karslılar

Eymir

Girit

Gümüşçevre Kemeriz

Ilıca

Kadriye

Kaplan

Karacahisar

Karahasan

Karaman

Kavasbaşı

Kaylıkaya

Kelhasan

Kevenli

Kızılkale

Korkut

Kumoğlu

Kurucaabat

Kuşçu

Kümbet

Kürünlü

Mahmutağa Çiftliği

Müslümabat Alakilise

Nasır

Osmaniye

Sarıyusuf Samanyemez

Sedille

Seten

Sorkun

Söğütlüağıl

Sucak Acısu

Şafaklı Holoz

Tepeköy

Tödürge Demiryurt

Tuzlagözü

Üngür

Ütük

Ütükyurdu

Yapak

Yarağıl

Yarımkaya Reşollu

Yayıközü Peynik

Yolören Kürtkılavuz

Mezraları:

Nasır: Çayköy, Çekemlerin Çiftliği, Kötüköy

Yaylaları: Boyunyurt, Çamlıyurt, Çukuryurt, Fezoyurdu, Ortayurt, Paşaçayırı

Ş e r e f i y e Beldesi

Rakımı:

Nüfus: [2007 sayımı]

Kuruluşu:

Köyleri: 19

Mahalleleri: 6

Alişir Meryemana

Atatürk

Fatih

Karşıyaka

Kayabaşı

Keçeyurt

Armutçayırı

Aşağı Kovacık

Becekli

Büyükgüney

Çevirmehan

Dereköy

Dilekpınar İstoşun

Göktepe

Gölbaşı

Gühertaş

Güllüali

Kayadibi

Kızık

Pazarbelen

Söğütlü

Şenyayla İbigaşe

Yeşilköy Topraklı

Yeşimli

Yıkılgan

Yaylaları:

B e y p ı n a r ı

Rakımı:

Nüfus: [2007 sayımı]

Köyleri: 15

Ağlıkçay Ateşali

Alıçlıseki

Belentarla Hargün

Büyükköy

İğdeli

İkideğirmen Zeyve

Iğdır

Kanlıçayır

Karaçayır

Kısık

Körpınar

Kuruköprü

Sancakkale Kale-i Sancak

Topaktaş

Mezraları:

Gencikler

Molla Süleyman

Kuşkaya

Gürgen

Göller

Aktaş

Mehmet Çavuş

Kanlıdere

Muhtarali

Söğütlü

Becekli

Mehmet Ağa

Çukur

Gökdere

Marabali

Ziyaret

Gençali

Hasankaya

Karaman

Yaylaları:

B o l u c a n

Emirhan

Rakımı:

Nüfus: [2007 sayımı]

Köyleri: 26

Akdede Cimilti

Alişanbeyağılı

Aşağı Çamözü

Aşağı Çamurcu

Aşağı Mescit

Atgeçmez

Bolucan

Büyükkaya

Culhaali

Çaylıca

Çaypınar Karaibo

Düzceli Kirolar

Evrencik

Kardere

Karslılar

Söğütözü

Pazarcık

Selimiye Çatalkaya

Taşgöze Mergüzer

Yeşildere Kırkilise

Yoğunpelit

Yukarı Çamözü

Yukarı Çamurcu

Yukarı Mescit

Zoğallı

Mezraları:

Yaylaları:

ZARA İLÇE ULAŞIM

İlçemiz E-23 Devlet Yoluyla Sivas ve Erzincan İlleri ile Hafik, İmranlı ilçelerine, il yoluyla da ;Suşehri, Şebinkarahisar, Koyulhisar, Divriği İlçelerine,

Bolucan, Beypınarı, Şerefiye Nahiyelerine ve Ordu iline bağlıdır.

İlçemizde TCK.162. Şube Şefliği bakım ve onarımında 387 km asfalt, 23 km. stabilize yol mevcuttur.

SİVAS’IN İLÇELERE OLAN KARAYOLU UZAKLIKLARI:

Sivas-Akıncılar 173 km.

Sivas Altınyayla 80 km.

Sivas-Divriği 164 km.

Sivas-Doğanşar 95 km.

Sivas-Gemerek 112 km.

Sivas-Gölova 198 km.

Sivas-Gürün 138 km.

Sivas-Hafik 37 km.

Sivas-İmranlı 1 06 km.

Sivas-Kangal 80 km.

Sivas-Koyulhisar 180 km.

Sivas-Suşehri 144 km.

Sivas-Şarkışla 81 km.

Sivas-Ulaş 37 km.

Sivas-Yıldızeli 45 km.

Sivas-Zara 72 km.

SİVAS’IN İLLERE VE BÜYÜK ŞEHİRLERE OLAN KARAYOLU UZAKLIKLARI:

Sivas-Ankara 441 km.

Sivas-İstanbul 892 km.

Sivas-Antalya 836 km.

Sivas -İzmir 1023 km.

Sivas-Adana 501 km.

Sivas-Mersin 518 km.

Sivas-Bursa 821 km.

Sivas-Nevşehir 296 km.

Sivas-Tokat 1 07 km.

Sivas-Samsun 338 km.

Sivas-Kayseri 194 km.

Sivas-Malatya 247 km.

Sivas-Erzincan 247 km.

Sivas-Erzurum 439 km.

Sivas-Kars 645 km.

Sivas-Diyarbakır 480 km.

Metro Turizm(0346 223 49 73): Ankara, İstanbul, İzmir, Kuşadası, Söke, Didim, Bursa,Balıkesir, Antalya,

Huzur Turizm(0346 224 06 58): Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Bandırma, Karacabey, Erdek, Kayseri, Adana, Mersin, Antalya.

Sivas Tur(0346 223 09 97): Ankara, İzmit, İstanbul, İzmir, Bursa, Yalova, Bandırma, Kayseri, Antalya, Adana, Mersin, İskenderun, Hatay, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Samsun, Isparta, Muğla, Aydın, Denizli, Nazilli, Marmaris, Bodrum, Yatağan.